Met een persconferentie in Londen op 1 februari heeft Ben Emmerson, een prominent advocaat en expert in burgerrechten en politieke rechten (o.m. voormalig “Special Rapporteur on the promotion and protection of human rights and fundamental freedoms while countering terrorism” voor de VN OHCHR; zie verder hier voor zijn staat van dienst), bekend gemaakt dat zijn team kort tevoren het pleit van de voorlopige (“preventieve”) hechtenis van drie prominente Catalanisten – Oriol Junqueras, Jordi Sànchez en Jordi Cuixart – onder de aandacht had gebracht van de Werkgroep Willekeurige Opsluiting van de Verenigde Naties. Het eigenlijke document, getekend op 30 januari, is online gereproduceerd door El Nacional op 2 februari (https://www.elnacional.cat/en/news/british-lawyer-case-of-catalan-political-prisoners-un_234912_102.html). De persconferentie is te zien op YouTube. Voor de eerste ontvangst van deze zaak in de Spaanse pers, zie bijvoorbeeld El País.

De gevangenen (en hun advocaten) stellen dat hun opsluiting en vrijheidsberoving het gevolg is van de uitoefening van hun recht op vrijheid van vreedzame vereniging en vergadering, hun vrijheid van meningsuiting en hun recht op openbaar leven en daarmee op de deelname aan het politieke leven (“Detention resulting from the exercise by the interested parties of their rights to freedom of association, meeting, expression and the right to participate in political life (category II)”. Ze stellen bovendien dat hun recht op een eerlijk proces wordt geschonden (“Breach of international standards relating to the right to a fair trial (Category III)”). De hechtenis duurt nu immers al maanden zonder mogelijkheid op vrijlating op borgtocht voor vermeende “misdaden” die niet eens in verband kunnen worden gebracht met geweld. Een en ander komt neer op een aanklacht tegen de discriminatie op grond van politieke opinie (“The applicants’ deprivation of liberty constitutes a violation of international  law for reasons of discrimination based on political opinion (category V)”).

Het verzoek van de “communication” is een uitnodiging om de juistheid en geldigheid van het pleit “te bevinden”, om vervolgens de Spaanse Staat te bevelen de gevangenen onmiddellijk vrij te laten en om maatregelen te nemen de talrijke schendingen te beëindigen van rechten die volgen uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en het Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten.

Over het doel van de zaak zei Emmerson tijdens de persconferentie het volgende: [02:55] “I want to emphasise that this case does not – and I repeat “not” –  ask the United Nations to adjudicate on the issue of Catalan independence. Rather,  it seeks the U.N.’s reaffirmation that governments cannot repress political dissent through arbitrary detention of opponents. [03:25] Spain must release these men. The actions of the Spanish government set a dangerous precedent for the rights to peaceful protest and political opposition around the world. And we ask therefore for the U.N. to strongly reiterate that governments cannot use empty criminal charges to quell political opposition.” [03:54] (transcriptie van de woorden van Ben Emmerson op voornoemde persconferentie, tijdcode 02:55 – 03:54).

De implicaties van de zaak gaan ver. “Imagine, for a moment, that the United Kingdom imprisoned the leaders of the Scottish National Party for advocating the independence of Scotland. Thát is the situation that we are here confronted with.” (transcriptie van de woorden van Ben Emmerson op voornoemde persconferentie, tijdcode 05:58 – 06:13; met nadere toelichting op de vergelijking vanaf ca. TC 32:00-32:50).

De verzoeken ziijn vergezeld van veel bewijsstukken maar eigenlijk is er niet veel nodig om de kern vast te stellen: [11:23] “You really don’t need a vast amount of documentation to see the point that lies at the heart of this application, which is that if you go around imprisoning those who advocate for political change you are undermining the foundations of democracy. And fortunately we have the United Nations Working Group on Arbitrary Detention as a long-stop protection to ensure that states don’t misuse the machinery of state power in order to force political opponents to abandon their cause […] because they are at risk of being imprisoned for exercising their rights to freedom of speech and freedom of expression” (Ben Emmerson persconferentie, tijdcode 11:23 – 12:07).

Emmerson acht de kans dan ook groot dat de Spaanse Staat schuldig wordt bevonden. De hechtenis is volstrekt onhoudbaar volgens het oordeel van meer dan honderd juridische deskundigen vanwege het ontbreken van een gewelddadig component van enig gewicht. De aanklachten tegen de gevangen zijn “zuiver politiek”. Dit is een klassiek geval van willekeurige opsluiting om politieke motieven (voornoemde persconferentie, op circa 02:40: “The charges are purely political. And, in short, this is a classic case of arbitrary political detention”). Hiermee zet de Spaanse Staat een gevaarlijk precedent dat de politieke pluraliteit aantast omdat de opsluiting klaarblijkelijk bedoeld is om de gevangenen van gedachten te doen veranderen (https://www.elnacional.cat/en/news/british-lawyer-case-of-catalan-political-prisoners-un_234912_102.html).

Die bedoeling is wel gebleken uit de recente gebeurtenissen. Zo schijnt het mij toe dat Joaquim Forn, voormalig Catalaanse minister en de vierde politieke gevangene die evenwel niet deel uit maakt van deze groep, voor de Spaanse druk is gezwicht en zijn politieke aspiraties openlijk heeft afgezworen in de hoop dat hij zou worden vrijgelaten. Daartoe heeft hij afstand gedaan van zijn zetel waarop hij als kervers herkozen lid van het Catalaanse parlement recht had. Hij is misleid of heeft het verkeerd ingeschat want men oordeelde dat het risico op recidive toch te groot was. Dezelfde interpretatie geeft ook Emmerson (persconferentie vanaf TC 14:40). Het is dan ook betekenisvol dat de rechter van het hooggerechtshof Pablo Llarena over Forn verklaarde dat “zijn ideologie bestaat in een politieke context waarin het niet zeker is dat de intentie om de onafhankelijkheid van Catalonië te bewerkstelligen is verdwenen” (http://www.catalannews.com/society-science/item/jailed-pro-independence-minister-kept-in-jail). Verontwaardigd vroeg een commentator zich op de radio af wat er voor nodig was om de man vrij te laten: een lobotomie of elektroshocks misschien? (http://www.ccma.cat/catradio/alacarta/catalunya-migdia/la-deria-de-l…que-ha-dafrontar-forn-per-ser-alliberat-una-lobotomia/audio/990518/ – Ester Pujol op ongeveer 06:25).

Zonder het gewelddadig element kan een verdachte nooit zo lang in voorlopige hechtenis worden gehouden, zonder mogelijkheid op borgtocht, bovendien ver verwijderd van de woonplaats en dan ook nog eens, in het geval van Junqueras, met een straf van 20 dagen isolatie vanwege het “ongeoorloofd” voeren van een telefonisch interview met de pers (http://www.catalannews.com/politics/item/no-prison-yard-for-20-days-jailed-catalan-leader-to-be-punished-for-non-authorized-interview).

Over de (on)geldigheid van de aanklacht van “seditie” en het “delict van rebellie” heb ik vaker geschreven (onder andere http://www.lirb.nl/historia-the-historyliner/de-catalaanse-troebelen-20-een-samenzwering-van-stilte-tegen-catalonie/; zie https://politica.elpais.com/politica/2017/10/31/actualidad/1509440862_813919.html en, voor kritiek, https://www.ara.cat/opinio/sedicions-altres-tripijocs-legals_0_1891610868.html). In de persconferentie van 1 februari wordt de toepasbaarheid van de aanklacht eveneens fel bestreden. Rachel Lindon, een deelnemend lid van Emmerson’s team, legt uit dat er al jarenlang wordt geprobeerd om personen die streven naar (grotere) onafhankelijkheid van Catalonië te veroordelen op grond van “seditie” en “rebellie”. Maar dat het Tribunal Supremo van Barcelona, dat volgens haar het competente hof is voor deze zaken, al die tijd geweigerd heeft mensen hiervoor te veroordelen bij gebrek aan geweldadigheden: zonder een element van geweld is er geen sprake van een delict van seditie of rebellie (persconferentie, 19:55 – 21:15; bevestigd door Emmerson in de minuten direct daarna).

Het ontbreken van een geweldadig element is natuurlijk een doorn in de zij van de Spaanse Staat. Dat is ook de grote betekenis van de verwoedde pogingen van de Spaanse autoriteiten om aannemelijk te maken dat er in verband met het Catalaanse referendum van 1 october, dat zogenaamd “illegaal” was (zie onder), geweld is gebruikt tegen de handhavers van de orde: zo moest na een dag hard werken met de wapenstok de dokter ook een snee aan de vinger van een Guardia Civil behandelen (http://www.ccma.cat/324/un-traumatisme-al-dit-entre-les-lesions-mes-greus-als-policies-nacionals-l1-o/noticia/2835593/).

Laten we ook even niet vergeten dat er op die dag meer dan duizend mensen medische verzorging hebben gezocht voor de verwondingen die ze hadden opgelopen door het optreden van de nationale politie en de Guardia Civil. Een aantal getroffen burgers heeft inmiddels actie ondernomen om via het Europees Parlement gerechtigheid te krijgen voor het geweld hen is aangedaan op 1 october (zie dit bericht van CCMA en zie hieronder,  de slotalinea over de Zayas).

De verwijzing naar het fascistische verleden van de Spaanse Staat zal velen het bloed wel weer doen koken maar, helaas voor hen, hij kwam toch in de toelichting van Emmerson van de stappen die zouden volgen op een gunstige uitspraak van de werkgroep. “It is not, as […] probably many of you are aware, a binding decision in the legal system of Spain.  But it is an important step to bring Spain before the bar at the international community level in order to get a declaration which makes clear that this type of political oppression is something which belongs to a long bygone era of Spanish history” (transcriptie Ben Emmerson’s persconferentie, tc 06:48 – 07:18; zie ook volgend citaat en cergelijk weergave door Reuters: https://in.reuters.com/article/spain-politics-catalonia/jailed-catalan-leaders-lodge-case-with-u-n-to-put-pressure-on-spain-idINKBN1FL4VT).

De reputatie van de Spaanse democratie staat op het spel. “If the application is successful”, zegt Emmerson tijdens de persconferentie,”it is a serious blight on Spain’s claim to democracy. And we are confident this application reflects that, that Spain is allowing a backslide from genuine committment to democratic principles” (Ben Emmerson’s persconferentie, TC 13:00-13:27). In dezelfde lijn stelt ook Rachel Lindon dat “Spanish authorities are acting like a dictatorship, imprisoning their political opponents and refusing to release them until they renounce their political beliefs and abandon their roles” (https://www.elnacional.cat/en/news/british-lawyer-case-of-catalan-political-prisoners-un_234912_102.html; verklaring in het Spaans op persconferentie op TC 03:50-04:48).

Vorige week werden er al kanttekeningen geplaatst bij de kwaliteit van de Spaanse democratie. “Spain fell sharply in a recent annual Democracy Index by the Economist Intelligence Unit,” aldus Elisabeth O’Leary van Reuters, “which cited Spain’s use of force in an attempt to stop the referendum going ahead and a repressive treatment of secessionist politicians” (https://in.reuters.com/article/spain-politics-catalonia/jailed-catalan-leaders-lodge-case-with-u-n-to-put-pressure-on-spain-idINKBN1FL4VT). Op de persconferentie van Emmerson en de zijnen werd de vraag gesteld of de recente activiteiten van de Spaanse politie en justitie niet afbreuk doen aan de reputatie van de Spaanse democratie, die vroeger werd geroemd als model voor een geslaagde “transitie” van dictatuur naar democratie. [08:15]”I can answer that question very shortly. It is a cornerstone of political democracy as it is understood in the international community in modern times that there should be scope for plurality of political opinion and opportunities for the advocacy of political change. Even if it is unpopular. Even if it is unpopular with the majority government. Even if it doesn’t command the majority opinion of the people, although, as we know, that is not the position here. To use the machinery of the State so as, coercively, to force people into jail and only to release them or to abandon criminal proceedings against them if they abdicate their political beliefs has a chilling effect on the plurality of democracy, it has a chilling effect on the ability of democracy to function properly; and, as I say, it belongs to a bygone era in Spain’s history that many of us thought was long left behind.” (transcriptie Ben Emmerson’s persconferentie, TC 08:15 – 09:23).

De ironie wil dat de Spaanse Justitie zich met de opsluiting van de politieke gevangenen niet houdt aan de Grondwet – zoals ze juist de Catalanisten verwijt –  [26:29] “There is nothing in the allegations that have been made against the three individuals who are in custody which meets the requirements of the offenses that they have been charged with. Because of the absence of violence in their conduct. Would there be other Spanish provisions applicable? The answer to that question is that the majority of Spanish criminal lawyers have taken the view that there is potentionally […] scope for other charges, but not imprisonable ones. In other words, the key point is that you cannot use prison, even under Spanish law, under the Constitution, as the basis for suppressing non-violent political speech. I mean: it is a universal principle. It is surprising that we are having to even debate this, because it has been one recognised in relation to democracies and dictatorships all over the world for decades. And yet, and yet, Spain is doing the very thing, […] which is an affront to the right to organise, the right to expression and the right to legitimate non-violent political movements. That is the axiom question: democracy tolerates non-violent dissent. And non violent opposition. The suppression of  non-violent political speech is simply inconsistent with international law” (Emmerson in persconferentie, TC 26:29 – 28:08).

Tegen het eind van de persconferentie wordt gevraagd waarom de zaak niet gebracht wordt voor het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Dat hof kan pas verzoeken tegen Spanje in behandeling nemen zodra alle binnenlandse mogelijkheden zijn uitgeput; de Werkgroep Willekeurige Opsluiting kan wél reeds “inbreken” om te voorkomen dat mensen langduring door de binnenlandse procedures worden vastgehouden (Emmerson in persconferentie, TC 30:00 – 31:02).

Interessant is ook de verklaring van Rachel Lindon over de beschuldiging dat de politieke gevangenen de aanstichters waren van het referendum van 1 october. “You must know that the call to endorse a referendum ceased to be a crime in Spain since 2005.” Door het referendum te bevorderen hebben ze dus geen wet overtreden, in tegenstelling tot hetgeen de Spaanse Staat nu steeds beweert (Lindon in persconferentie, TC 31:03 – 33:33).

Er staat dus inmiddels een pannetje op het vuur. Afgelopen week heeft ook Alfred-Maurice De Zayas, de onafhankelijke deskundige voor de mensenrechten voor de VN, opnieuw van zich laten horen (zie meerdere stukken van mijn weblog in Catalaanse Troebelen 5, 10a, 16, 20). Hij sprak over het recht op zelfbeschikking van volkeren, in relatie tot het referendum van 1 october, tijdens een congres van De Groenen in het Europees Parlement, “Civil and Fundamental Rights in the EU. The Catalan case”, over  (https://www.greens-efa.eu/en/article/event/civil-and-fundamental-rights-in-the-eu/). De Coppieters Foundation heeft hem bij die gelegenheid geïnterviewd. De positie is wederom helder: “The European Union is based on three pillars: democracy, rule of law and human rights. When you ignore self-determination, you are violating all three” (Coppieters Foundation, News, 2 februari 2018). Het recht op zelfbeschikking is een mensenrecht: “self-determination is an expression of democracy and a fundamental human right that belongs to all peoples. It is not a prerogative of states to grant it.” (ibid.). Het Coppieters interview is ook na te zien op (andermans) video: /vimeo.com/253938300.