Het feit dat Al-Jazeera, toch een zeer grote en internationaal invloedrijke nieuwsorganisatie, nu door Israel is gecensureerd, verboden en bestolen (apparatuur en ander materieel in beslag genomen), lijkt bij hun collega’s in het zogenaamd vrije westen niet veel stof te doen opwaaien. Alsof het gewoon wat Saharazand was om snel weer weg te wassen: bij ons wordt Al-Jazeera immers toch door veel mensen afgeserveerd als partijdig en onbetrouwbaar (zie noot). Het feit van de censuur is weliswaar mediabreed gemeld, maar de dag erna is de journalistieke goegemeente collectief door gegaan waar men was gebleven. En het groepsdenken is nooit afgestapt van het drogbeeld van Israel als «enige democratie in het Midden-Oosten» als vertrekpunt.

Dat deze “vooruitgeschoven post van de Vrije Wereld”, zoals Israel doorgaans wordt voorgesteld te zijn, in feite juist een bewezen Apartheidsstaat is die al 75 jaar (en zeker 56 jaar) lang de Palestijnse bevolking bezet, besteelt, terroriseert, vervolgt, martelt, deporteert, verkracht, vandaliseert, vernedert, bombardeert, willekeurig opsluit, vermoordt, onder-bulldozert, demoniseert, uit-huis-zet, uithongert, biometrisch documenteert en surveilleert en ook nog eens exploiteert in de affichering van productprestaties op de internationale wapenmarkt is een structureel composiet feit van de “longue durée” dat maar moeilijk beklijft en in de berichtgeving doorwerkt.

Periodieke pieken in de geweldspiraal die met een gewelddadige bezetting gepaard gaan, worden ten onrechte gezien als “oorlogen”. Door verzetsstrijders af te schilderen als een oorlogsvoerende tegenpartij wordt de suggestie gewekt (a) dat de bezettende macht, nu immers ogenschijnlijk als een “aangevallen” macht, het recht zou hebben op zelfverdediging tegen de lieden die zich willen bevrijden uit de greep van de bezetter; en (b) dat het volgens de ongeschreven verstandhouding tussen de klassieke natiestaten van het westen geoorloofd zou zijn om een «State of Exception» op te eisen waarmee verplichtingen volgend uit internationaal recht mogen worden opgeschort uit veiligheidsoverwegingen–––denk daarbij aan de uitzondering van Guantanamo Bay, aan de inzet van “enhanced interrogation” technieken zoals “waterboarding”, of denk aan het zelfverzonnen recht om met drones op afstand hele groepen mensen te vermoorden in, tja, willekeurig welk «Verweggistan»). Rechtstatelijkheid is ver te zoeken, óók in het «Vrije Westen.» Ik zeg het maar.

Noot. Op 23 october 2023 schreef ik in een FB stukje dat “Islamofobie blijkt ook al uit de hardnekkige waarschuwing die steeds bij alle Youtube videos van Al Jazeera staat: Al Jazeera wordt geheel of ten dele gefinancierd door de regering van Qatar. Stoere waarschuwing:«geloof ze niet», is de suggestie. Dan nu de Nederlandse publieke omroep [de NPS](inclusief NOS): die is net zo goed gefinancierd door de staat. [Net zoals de BBC, de RAI, de ZDF, Arte en alle andere Europese PUBLIEKE omroep dat zijn.] So, that’s your point? Waarom wel de één en niet de ander? Antwoord: islamofobie.” Moslimhaat

Voor de Israelische ban van Al-Jazeera, zie bijv.: https://www.middleeasteye.net/news/israeli-government-votes-shut-down-al-jazeera). Dit zo mooi democratisch-ogende besluit (want) van het parlement heeft een al even rechtstatelijk-ogende basis in een wet van 1 april j.l. (https://www.middleeasteye.net/news/israel-palestine-al-jazeera-benjamin-netanyahu-parliament-campaign). Zo’n eigen wet is natuurlijk snel gemaakt. En zo lijkt “The Rule of Law” te zijn gehandhaafd terwijl men de persvrijheid zojuist verder heeft verwurgd. Overigens is deze selectieve opschorting van de persvrijheid uit “veiligheidsoverwegingen” een mooi voorbeeld van de genoemde “state of exception” die sinds The Global War on Terror in de paktijk is uitgewerkt vooral door de regeringen van Bush Jr. en Obama.

Het parlement van het Verenigd Koninkrijk heeft in gisteren (22 April 2024) ingestemd met het plan van de regering van Rishi Sunak om “illegale migranten” per vliegtuig naar Rwanda te deporteren. Dat Afrikaanse land is daarmee dan de officiële zakenpartner van het VK in de uitbesteding van de asiel-aanvraag en opvang. Eerdere pogingen om de uitbesteding te realiseren zijn tegengehouden door rechterlijke uitspraken omdat Rwanda geen veilige plaats zou zijn voor de gedeporteerden. 

     Boris Johnson had het plan voor de uitbesteding van asielopvang aan Rwanda reeds in april 2022 geïntroduceerd als “oplossing” voor het verenigd Koninkrijk. De eerste poging om een lading mensen af te voeren per vliegtuig is nog op het nippertje tegengehouden door een uitspraak van rechters van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (14 juni 2022). De uitzetting zou onherstelbaar leed kunnen toebrengen aan de migranten omdat de mensenrechtensituatie in Rwanda zorgwekkend werd geacht. Die uitspraak verplichtte de Britse regering tot een rechtsgang in eigen land, via de High Court en de Court of Appeal tot de Supreme Court (zie o.a. BBC News 15 November 2023). Ook die rechters bepaalden, op 15 November 2023, dat de deportatie en uitbesteding niet door mocht gaan vanwege het gebrek aan veiligheid in Rwanda. Mensenrechtenorganisaties hadden uiteraard fel geprotesteerd tegen de deportatieplannen (zie verwijzingen naar o.m., Human Rights Watch). De regeling zou in 2023 hebben voorzien in de opname van zo’n 1000 mensen van een geschat totaal van 27.000 mensen die met bootjes in een enkel jaar in Engeland zijn gearriveerd  (Clyne, 15 november 2023). Veel van het geld dat ermee is gemoeid was reeds aan Rwandsa uitbetaald. 

       Tot dusver was het beoogde deportatieproject door de gelding van het internationaal humanitair recht succesvol tegengehouden. Maar nu heeft de Britse regering in antwoord op de juridische blokkades het verdrag met Rwanda inmiddels aangepast met een wet (voorgesteld op 7 december 2023 en gisteren goedgekeurd) met onder meer de bepaling dat de mensen alleen naar het VK kunnen worden teruggestuurd en niet naar enig ander land kunnen worden uitgezet. Ook is er door de regering bepaald, geheel in weerwil van alle waarschuwingen van mensenrechtenorganisaties, dat Rwanda een veilig land is voor de gedeporteerden. Dit is dis gedaan met een wet, de “Safety of Rwanda (Asylum and Immigration) Bill” van 7 december 2023: “this Act gives effect to the judgement of Parliament that the Republic of Rwanda is a safe country.” (zie verwijzingen in de eindnoot). De wet bevat ook een diskwalificatie (“Disapplication”) van delen van de “Human Rights Act 1998”. Het Parlement heeft de wet geaccepteerd enaldus ook het deportatieplan goedgekeurd. Als was het een spel van welles-nietes-welles en dat zien we steeds vaker: de ene keer opteren politici voor de inzet van de wet om hun politieke wil op te leggen (“lawfare” / “wetstrijd”, waarvoor zie o.a. mijn twee Vimeo video’s in de eindnoot ), ook in de westerse liberale democratiën, en de andere keer, zoals in dit geval, schakelen ze de rechters met pennenstreken uit. Net zo makkelijk. Dat het internationaal humanitaire recht zomaar door politieke besluiten kan worden terzijde geschoven is een actuele trend–– de straffeloosheid van Israel’s door het Internationaal Gerechtshof “plausibel” geachte genocidale misdadigheid indachtig. 

     De implicatie voor de gelding van het internationaal recht en de rechtstatelijkheid in het algemeen lijkt velen te ontgaan. Zo lees je in het NOS bericht de volgende zinnen hierover: 

“Rwanda werd door de rechters als “niet veilig” bestempeld: er bestond een risico dat de migranten uiteindelijk onrechtmatig zouden worden teruggestuurd naar hun land van herkomst. Bovendien waren er zorgen over het asielproces in het Afrikaanse land. Dat probleem is door de Britse premier Sunak nu verholpen. Met de nieuwe wetgeving heeft de premier bereikt dat het veiligheidsargument niet meer in de weg staat. Het Lagerhuis heeft Rwanda nu als veilig bestempeld.” 

(https://nos.nl/artikel/2517817-brits-parlement-akkoord-met-plan-om-asielzoekers-te-deporteren-naar-rwanda).

We lezen hier dat het probleem is verholpen met “nieuwe wetgeving”. En die wet behelst een politieke verklaring dat Rwanda veilig is. Weg met de rechters. Dat is een gevaar dat ook onze rechtstatelijkheid bedreigt: denk maar aan de stemmen die hier nu opgaan om het stikstofprobleem op te lossen door gewoon de eisen te verlagen. Weg met de uitspraak van de rechter in de Urgenda zaak. Zo gaat het ook met de uitspraak van de rechter (oook in beroep) in de zaak van Oxfam-Novib / Pax Nederland / The Rights Forum tegen de staat inzake de levering van onderdeling van de Joint Strike Fighter aan Israel. En zo gaat het steeds met “de heer” Wilders die rechters wreekt, verdragen wil negeren, politieke tegenstanders voor de rechter daagt (O, gotspe!) en andere politici beweegt tot het maandenlang vergaderen over de wenselijkheid om de grondwet te blijven respecteren. De specifieke oplossing waar Rishi Sunak c.s. mee is gekomen is nu juist de kern van het nieuws, lijkt me. Want dát gaat ons het meest aan. Niet in de laatste plaats omdat de Rwanda-deal een precedent zou kunnen blijken te zijn voor snode plannen van onze aanstaande Tokkie-coalitie. De afkondiging van een “asielcrisis” met de bedoeling om strengere maatregelen te kunnen nemen ligt vandaag reeds als  voorstel op de formatie onderhandelingstafel (https://nos.nl/nieuwsuur, 23 April 2024).

Ik besluit met een korte overweging over de voorgeschiedenis van de Rwanda deal. Het Rwandese bedrijfsplan van de uitbesteding van asielopvang is namelijk ouder dan 2022. Denemarken ging het VK in mei 2021 al voor in de overweging van de mogelijkheid om de (nieuwgekomen) asielzoekers in het eigen land tegen betaling te laten opvangen in Rwanda (Amnesty International, 5 Mei 2021; http://www.lirb.nl/historia-the-historyliner/another-scramble-for-africa/). Maar de Deense plannen stuitten ook op juridische en politieke problemen in EU verband. Denemarken had ook deelgenomen aan de trend om asielzoekers naar eilanden te sturen om in afzondering een tijdje weg te kwijnen en aldus potentiële asielzoekers te ontmoedigen naar het land te komen. In het Deense geval ging het om het eiland Lindholm. Australië stuurde bootvluchtelingen naar de Pacifische eilanden Nauru en Manus. Reeds in de 1990er jaren stuurde de VS asielzoekers uit Haïti naar Guantanamo Bay (https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2264298). Nederland doet nu eigenlijk hetzelfde, met de gelijke motivatie, door de asielzoekers te laten wegkwijnen in het moedwillig te mager geoutilleerde opvangcentrum in Ter Apel. 

Maar de Rwanda deal heeft nog een meer directe en opmerkelijke voorloper: Netanyahu had namelijk in 2018 geijverd om Afrikaanse migranten, tot een geschat totaal van 37.000 uit voornamelijk Eritrea and Sudan, uitgezet te krijgen naar Rwanda met hulp van de UNHCR. Dat plan is in april 2018 gesneuveld (zie verwijzingen in de eindnoot). Maar het is wel sterk dat de hele gewraakte constructie natuurlijk uit de koker is gekomen van de staatkundige specialist in de verdrijving van grote groepen mensen: de staat Israel. En het is nu ook bijna toepasselijk dat het plan is geaccepteerd door het Britse parlement: want het waren de Britten die in de achttiende eeuw (vanaf het besluit van 18 Augustus 1786) en de negentiende eeuw hun proletariërs –– die arme lieden die de pech hadden ergens van te zijn beschuldigd –– massaal deporteerden naar een continent dat zij beschikbaar en geschikt achtten, Australië. Later achtte de Britse politiek het land van Palestina evenzo geschikt voor de afvoer van proletariërs uit Oost-Europa (vanaf de Balfour Declaration van 2 November 1917: neem voor verantwoording van mijn woordkeus gerust  contact op en dan zorg ik voor een motivatie met verwijzingen). 

En zo zien we hoe Engeland en Israël historisch nauw met elkaar verbonden zijn, en blijven, in hun gedeelde  “settler colonialist” mentaliteit. 

Eindnoot met verwijzingen

Jeffrey Heller, “Israel’s Netanyahu scraps African migrant relocation deal with U.N.”, Reuters, 3 April 2018  (https://www.reuters.com/article/idUSKCN1HA18F/)

Noa Landau, “Netanyahu Accuses U.S. Human Rights Group of Foiling Asylum Seeker Deal With Rwanda, Says Will Investigate”, Haaretz, 3 April 2018 (https://www.haaretz.com/israel-news/2018-04-03/)

Redactioneel, “Netanyahu accuses EU, New Israel Fund of pressing Rwanda to nix migrants deal”, The Times of Israel, 3 april 2018 (https://www.timesofisrael.com/netanyahu-accuses-eu-new-israel-fund-of-pressing-rwanda-to-nix-migrants-deal/)

Redactioneel “‘Asielzoekers moeten op het Deense eiland gaan inzien dat het uitzichtloos is'”, NOS 19 december 2028 (https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2264298)

“Denmark: Plans to send asylum-seekers to Rwanda “unconscionable and potentially unlawful”, Amnesty International, 5 Mei 2021 (https://www.amnesty.org/en/latest/news/2021/05/denmark-plans-to-send-asylum-seekers-to-rwanda-unconscionable-and-potentially-unlawful/)

Rhys Clyne, “The government’s Rwanda asylum seeker plan won’t work”, Institute for Government, 14 april 2022 (https://www.instituteforgovernment.org.uk/article/comment/governments-rwanda-asylum-seeker-plan-wont-work)

Redactioneel, “Europees Hof grijpt in: eerste asielvlucht uit VK naar Rwanda toch geannuleerd”, NOS Online, 15 juni 2022 (https://www.nos.nl/l/m/2432725)

Redactioneel, “Denmark: Joint Statement Brings Little Clarity on Rwanda Outsourcing but Generates Renewed Critique”, European Council on Refugees and Exiles (ECRE), ECRE Weekly Bulletin, 16 september 2022 (https://mailchi.mp/ecre/ecre-weekly-bulletin-16092022?e=989a4aebdd#Denmark). 

Yasmine Ahmed, “The UK Should Abandon Its Rwanda Asylum Deal, Once and For All” (orig, in The Independent), Human Rights Watch, 12 October 2023 (https://www.hrw.org/news/2023/10/12/uk-should-abandon-its-rwanda-asylum-deal-once-and-all)

Dominic Casciani & Sean Seddon, “Supreme Court rules Rwanda asylum policy unlawful”, BBC News, 15 November 2023 (https://www.bbc.com/news/uk-67423745). 

“Rishi Sunak said the government would work on a new treaty with Rwanda and said he was prepared to change UK laws.”

Rhys Clyne, “Rishi Sunak backed himself into a corner with the Rwanda plan – as Suella Braverman warned”,  Institute for Government, 15 November 2023 (https://www.instituteforgovernment.org.uk/comment/rishi-sunak-rwanda-suella-braverman)

Emily McDonnell, “UK Supreme Court Finds UK-Rwanda Asylum Scheme Unlawful”, Human Rights Watch, 15 November 2023 (https://www.hrw.org/news/2023/11/15/uk-supreme-court-finds-uk-rwanda-asylum-scheme-unlawful). 

Sir Jonathan Jones KB KC (Hon.), “The Supreme Court’s Rwanda verdict and Rishi Sunak’s response: what happens next?”, Institute for Government, 16 November 2023 (https://www.instituteforgovernment.org.uk/comment/supreme-court-rwanda-rishi-sunak-response#:~:text)

H.J. Lirb, “Another Scramble for Africa”, Lirblog, 4 januari 2024 (http://www.lirb.nl/historia-the-historyliner/another-scramble-for-africa/)

De originele indiening van de Safety of Rwanda (Asylum and Immigration) Bill van 7 december 2023 (https://publications.parliament.uk/pa/bills/cbill/58-04/0038/230038.pdf). Amendamenten: https://bills.parliament.uk/bills/3540/publications. Laatste amendament: “Safety of Rwanda (Asylum and Immigration) Bill” (https://bills.parliament.uk/bills/3540)

Lawfare / Wetstrijd

H.J. Lirb, “Juridische ontsporing. Van daadstrafrecht tot intentiestrafrecht”, 10 sep 2019 (vimeo.com/432498775). Alessandro Gamberini, Italiaans strafrechtadvocaat, over de juridische ontsporing in het Spaanse strafproces tegen het streven naar de Catalaanse zelfbeschikking, over de noodzaak om burgerlijke ongehoorzaamheid te beschermen, met ook referentie naar zijn verdediging van Carola Rackete, de kapitein van Sea Watch 3 die in juni 2019, die Afrikaanse drenkelingen op Lampedusa liet ontschepen in weerwil van het verbod van Minister Salvini. Registratie van zijn bijdrage tot een paneldiscussie, geleid door een prominente Catalaanse journalist, Antoni Bassas (ARA), in de Foreign Friends of Catalonia “Conferència Catalunya al món” gehouden in de Paranimf de la Facultat de Medicina de la Universitat de Barcelona op 10 september 2019.

H.J. Lirb, “Wet-strijd en de politisering van de rechtspraak”/  “Lawfare and the Politicization of the Judiciary” (Nederlands ondertiteld). Professor Alfred De Zayas on International Law à la carte, 8 October 2019  (vimeo.com/426553497)

“On December 27, 2008, Israel launched a massive assault against the Gaza Strip that killed 1,417 Palestinians –– 926 of whom were civilians including 313 children–in three weeks. […] In  addition, 5,303 Palestinians were wounded, including 1,606 children and 828 women. The total number of Israelis killed came to 10 soldiers (4 killed by friendly fire) and 3 civilians, meaning that the ratio of total Palestinians to Israelis killed was around 100:1, while the ratio of civilians killed was 300:1.” (Sara Roy, Hamas and Civil Society in Gaza. Engaging the Islamist Social Sector, Princeton University Press, Princeton and Oxford, 2011, p. 226).

“This was an attack against the Palestinian people and their continued resistance––be it by Hamas or by the people of Gaza–– and their consistent refusal to accede to Israeli demands and conditions. The Israeli government argued that since all Palestinians in Gaza supported Hamas, there were no true civilians in Gaza and all attacks against them were therefore justified, including the reduction and denial of humanitarian supplies, military incursions and invasions, and the continued assassination of the Hamas leadership.” (ibid. 227).

“The subjection of Gaza (and the West Bank) is not a discrete event without history or context, despite the fact that it has been portrayed that way. The December 2008 attack did not emerge in a vacuum but is a tragic though inevitable part of a far larger context of prolonged Israeli military occupation and colonisation that preceded Hamas by several decades and would undeniably continue should Hamas disappear from the map tomorrow. This occupation, which is the fundamental reason underlying Palestinian resistance, is characterised by economic sanctions, closure, boycotts, and siege that have been all but forgotten.” (ibid. 230-231).

Voor meer over deze instantie van Israelische “grasmaaierij”, de operatie “Cast Lead”, zie Norman G. Finkelstein, Gaza. An Inquest into its Martyrdom, University of California Press, Oakland, CA, 2018. En voor getuigenissen van Israelische militairen: AAVV, Our Harsh Logic. Israeli Soldiers’ Testimonies from the Occupied Territories, 2000-2010, Compiled by the Organization Breaking the Silence, Picador New York, 2013.