De burgemeester van Gallinero de Cameros (La Rioja, Spanje), Miguel Ángel Gómez de Pedro, van de Partido Popular, heeft in een nieuwjaarstoespraak op video commentaar willen geven op de actualiteit met een imitatie van de dictator Franco (voor de video met transcriptie, zie Rioja2, 2 januari 2019). De gelegenheidscabaretier geeft in zijn nieuwjaarsconference een mooi inkijkje in de manier waarop de nostalgie van het fascisme in Spanje gerust kan worden gebruikt om de publieke opinie te mobiliseren in actuele politieke debatten.
A. Franco Lives On!
Gezeten voor de Francoïstische vlag en omgeven door zulke bijbehorende attributen als een geweer en wat symbolen van de Guardia Civil, zegt hij, als Franco, dat hij dit jaar toch weer moest terugkeren om te waarschuwen dat Spanje en de Spanjaarden gevaar lopen (“Españoles todos, un año mas me veo obligado a volver para dar un mensaje de Navidad digno y consecuente. España y los españoles están en peligro desde que tuve que abandonaros pero aún podemos recuperar los logros conseguidos.”).
B. Het mikpunt is de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging
De glorie van Spanje berust op zijn eenheid, stelt de burgemeester in zijn rol van Franco, en zal daarop altijd blijven berusten (“La gloria de España descansa y descansará siempre en su unidad”). “Een ieder die de eenheid tegenwerkt”, zegt hij, “dient de doeleinden van onze vijanden” (“Quien contra ella labora, sirve a los propósitos de nuestros enemigos”). De vijand is dus geïdentificeerd en de strijd gaat door. Want hoewel de oorlog van de Nationalisten onder leiding van Franco in 1939 is gewonnen, zegt de burgemeester als Franco, is de strijd – voor dus die eenheid – nog lang niet gestreden (“Por ello, tengo que decir que, terminada victoriosamente nuestra guerra, no acabó con ella nuestra lucha”).
C. Te wapen! ¡A por ellos!
De spreker stelt vast dat zijn vaderland op dit moment wordt bedreigd door meerdere gevaren. En hij stelt daarom voor een totale oorlog te voeren, een oorlog “zonder kwartier” (“una guerra sin cuartel”), tegen de vijanden die erop uit zijn om Spanje te vernietigen (lees: door de eenheid van Spanje aan te tasten), direct in één klap of ongemerkt stuk bij beetje. Die vijanden zijn een klassiek Francoïstisch mikpunt: de politieke uitbuiters (waarmee hij waarschijnlijk de Catalanisten bedoelt omdat die nu eenmaal van sluwe politieke spelletjes worden beticht), de profiteurs van eerlijke arbeiders (met welke snauw hij waarschijnlijk de hele agenda van de linkse partijen aan zich toe wil eigenen, zoals ook Hitler en Mussolini dat zo effectief hebben gedaan), de buitenlanders en de immigranten (waarmee tegelijk iedere populist én fascist natuurlijk zijn betoog legitimeert). (“Yo no puedo ocultaros este día los peligros que todavía a nuestra patria nos acechan. Frente a esto, presentamos una guerra sin cuartel a los explotadores de la política, a los engañadores del obrero honrado, a los extranjeros e inmigrantes que directa y solapadamente intentan destruir España.”)
Schermopname van de video op de website van de zender Rioja2.
De burgemeester sluit zijn toespraak af met de Francoïstische groet, “¡Arriba España! ¡Viva España!, compleet met gestrekte arm.
D. De reacties
De video heeft veel protest losgemaakt. De lokale afdeling van de socialistische regeringspartij PSOE heeft het onmiddellijk aftreden van de burgemeester geëist omdat hij met zijn parodie het Francoïsme zou hebben vergoeilijkt (CCMA 4 januari 2019). Een understatement, zou ik zeggen. Tja, het was maar een toneelstukje bedoeld voor vrienden (ibidem), was het antwoord op de golf van verontwaardiging. Maar is dat niet nóg erger? Zien we hier niet nog maar eens hoe het Francoïsme gewoon voortleeft als politiekemacht, zoals in de achterkamertjes van de bestuurders van de PP, veelal ondergronds en soms, zoals nu ook weer, ook bovengronds?
Ondanks de protesten zal de zaak toch vooral in de doofpot blijven. Het nieuws is nu al een paar dagen oud en de voor buitenlandse journalisten toonaangevende krant El Pais lijkt er niks over te hebben geschreven. Een argument van stilte is altijd moeilijk te maken maar ik merk op de dat zoekfunctie van de online krant geen recente treffers geeft noch op de naam van de gemeente noch op de naam van de burgemeester. Als je de eerstgenoemde zoekterm invult bij Google en je zet de filter op treffers voor afgelopen week, dan zie je zes pagina’s met treffers in Catalaanse media zoals Ara, LaVanguardia, El Nacional, NacioDigital, XCatalunya, CatalaDigital en algemeen Spaanse progressieve media als El Plural Insurgente, Huffington Post, en voor mij vooralsnog meer algemeen als onbekende kanalen als Diario6 en DiarioEs. De opvallend afwezige in de verzameling treffers is El Pais!
Veel stof zal dit dus ook weer niet doen opwaaien in het buitenland.
Het zou interessant zijn om aan Sybrand Buma te vragen hoe het hem bevalt om te zien dat zijn partij (CDA), net als overigens het Duitse CDU en het Belgische CD&V, door het samenwerkingsverband in de Europese Volkspartij (EVP) onbedoeld geassocieerd kan blijken te worden met dit fascistisch residu in de kern van de Spaanse Volkspartij (PP).
E. De representativiteit van dit geval voor een groter probleem
De burgemeester van Gallinero de Cameros is niet zomaar een raaskallende gek die een uitglijder heeft gemaakt die vergelijkbaar zou zijn met het optreden van Gerrit Zalm als drag queen enige jaren geleden. Nee, deze burgemeester van de Partido Popular roept werkelijk de levende geest van Franco op ter verdediging van de heilige eenheid van Spanje tegen de separatisten, de linkse rakkers en de Afrikaanse immigranten. Dát het Francoïsme (Franquisme) nog springlevend is niet alleen in de Diepe Staat van Spanje maar ook steeds vaker nog in het maatschappelijke debat, valt volgens mij inmiddels vrij gemakkelijk aan te tonen. Ik heb dat reeds eerder geprobeerd aannemelijk te maken in mijn schrijfsels, met verwijzingen naar, onder meer, de gesproken en geschreven publicaties van Ben Emmerson, Ramon Cotarelo en in bijvoorbeeld stukken over de kwestie van de Valle de los Caidos, het monument waarmee de Spaanse Burgeroorlog wordt “gevierd” rond de centrale graven van de dictator Franco en van de geestelijke vader van diens dictatuur (de oprichter van de Falangistische beweging, Primo de Rivera, zelf ook dictator); of over de kwestie van de Fundación Francisco Franco, de stichting die nog steeds de historische bijdrage van de dictator aan de (vermeend) glorieuze geschiedenis van Spanje verheerlijkt.
Ik heb nu net ook het geweldig boek uit van Lluc Salellas i Vilar, Franco Lives On. The inner circle of the dictatorship who have held on to their privileges under democracy (met voorwoorden van Henry Ettinghausen en David Bassa en een nawoord van Toni Strubell) (Edicions Saldonar: Barcelona 2018). Die zaak is met dit boek als het ware “signed, sealed, delivered”!
Ik heb nu net ook het geweldig boek uit van Lluc Salellas i Vilar, Franco Lives On. The inner circle of the dictatorship who have held on to their privileges under democracy (met voorwoorden van Henry Ettinghausen en David Bassa en een nawoord van Toni Strubell) (Edicions Saldonar: Barcelona 2018). Die zaak is met dit boek als het ware “signed, sealed, delivered”!
Van harte aanbevolen is ook het zeer goed leesbare en uiterst informatieve en wat mij betreft volstrekt overtuigende boek van Carles Puigdemont, De Catalaanse Crisis. Een kans voor Europa. Gesprekken met Olivier Mouton (Lannoo: Tielt 2018). Bedenk bij deze aanbeveling dat zijn nauwe betrokkenheid niet automatisch ongeloofwaardigheid impliceert – gebruik vooral uw eigen kritische oordeel voor u de afgezette President van Catalonië zou diskwalificeren.