“Volgens recent Amerikaans onderzoek raken oorlogen tegenwoordig net zoveel mensen als vroeger. Maar er is veel kritiek op de studie. Zo zou het rekenmodel niet deugen en is er geen verklaring voor waarom mensen vechten.” (“Onderzoekers tonen aan: mens is altijd even gewelddadig gebleven. Maar niet iedereen is overtuigd” in: De Volkskrant 19 dec. 2017)
Dit lijkt me sterk.
Ik las echt heel toevallig vanmorgen hier nog over in Charles Tilly’s Coercion, Capital, and European States, AD 990-1992 (1992, pp. 70-75). Volgens de onderzoeken (eveneens met schattingen uiteraard) waarop hij zich toen baseerde, op grond van een vergelijkbaar totaal aantal conflicten, concludeerde hij dat er een sterke toename te constateren viel in het aantal dodelijke slachtoffers tussen de 16e en de 20e eeuw, van gemiddeld 9.400 militaire slachtoffers per jaar in de 16e eeuw tot 290.000 in de 20e eeuw. Gerelateerd aan schattingen (die ook al behoorlijk discutabel zijn) van de wereldbevolking in 1600 (580 miljoen) en 2000 (6.127 miljoen) is de bevolking in die vierhonderd jaar gestegen met zo’n 1.000% en het aantal militaire oorlogsslachtoffers (let wel: met uitzondering van burgerslachtoffers!) met meer dan 3.000%. Dat geeft dus een heel ander beeld.
Het kwantitatieve aspect daargelaten is het wel heel erg vreemd dat men niet kon komen tot een verklaring voor het feit dat mensen plegen te vechten. De geschiedenis grossiert in aanwijzingen waar de verklaringen uit kunnen worden gedestilleerd. Ik geef hier graag de aanzet weer die Charles Tilly heeft gegeven:
“Why did wars occur at all? The central, tragic fact is simple: coercion works; those who apply substantial force to their fellows get compliance, and from that compliance draw the multiple advantages of money, goods, deference, access to pleasures denied to less powerful people. Europeans followed a standard war-provoking logic: everyone who controlled substantial coercive means tried to maintain a secure area within which he could enjoy the returns from coercion, plus a fortified buffer zone, possibly run at a loss, to protect the secure area. Police or their equivalent deployed force in the secure area, while armies patrolled the buffer zone and ventured outside it; the most aggressive princes, such as Louis XIV, shrank the buffer zone to a thin but heavily-armed frontier, while their weaker or more pacific neighbors relied on larger buffers and waterways. When that operation succeeded for a while, the buffer zone turned into a secure area, which encouraged the wielder of coercion to acquire a new buffer zone surrounding the old. So long as adjacent powers were pursuing the same logic, war resulted.” (Charles Tilly, Coercion, Capital, and European States, AD 990-1992, Blackwell: Cambridge MA & Oxford UK [1990] 1992, pp. 70-71). Men komt elkaar al gauw tegen bij het tuinhek!
Daarmee had Tilly meteen ook de kern van Europese staatsvorming te pakken.