Citaat van de dag: Leeuwarder Courant, 29 juni 1971

“OP EEN ZINKEND SCHIP?

WIE MET OPEN OGEN in deze wereld rondkijkt, heeft alle reden om pessimistisch te zijn over de toekomst. […] Kille computers zijn vaak nog somberder over de toekomst dan de zwartste onheilsprofeten: Een studiegroep van het beroemde Massachusetts Institute of Technology heeft de toekomst tot het jaar 2100 met computers „berekend.” Zij voorspelt een onafwendbare ramp door bevolkingsgroei, milieu-vervuiling en voedselgebrek. De meeste maatregelen om deze ramp af te wenden zullen averechts werken. De mensheid groeit naar een catastrofe toe. […] De studiegroep meent, dat bevolkingsgroei en industrialisatie snel het punt naderen, waarop de aarde het niet meer kan verwerken. Misschien leven we nu wel in de gouden eeuw, waarin de levensstandaard niet alleen hoger is dan ooit tevoren, maar ook hoger dan ooit in de toekomst. De industrialisatie verstoort het leef-milieu van de aarde meer dan de bevolkingsgroei. De hoog ontwikkelde industrielanden blussen zichzelf uit — of door uitputting van hun hulpbronnen, of door strijd om die hulpbronnen en over milieu-vervuiling. Het schip Aarde dreigt door overbelasting naar de kelder te gaan.

      Om deze ramp op langere termijn te voorkomen moeten op korte termijn al harde maatregelen worden genomen. De milieu-vervuiling zou moeten worden gehalveerd, de investeringen met veertig procent verminderd, het geboortencijfer met een derde en de voedselproductie met een vijfde, zeggen de computers. De levensstandaard zou drastisch omlaag moeten, vooral in de rijke landen. Juist die landen schroeven echter de levensstandaard het hardst omhoog. Zo groeien we regelrecht naar een verstikkingsdood toe, mag men de Amerikaanse computers geloven.

        Het lijkt er dus op, dat we in plaats van naar een betere naar een steeds slechtere wereld toe groeien. leder normaal mens kan de wereldwijde problemen zien, voelen en ruiken, die om een wereldomvattende aanpak schreeuwen. Even duidelijk is, dat de volkeren-gemeenschap nog een jungle is, waarin het barbaars toegaat. Het is bijvoorbeeld ten hemel schreiend, dat er ondanks alle techniek en communicatie nog nooit een wereldrampendienst is, die overal ter wereld bij rampen snel en doeltreffend in actie kan komen.

       De Russen en Amerikanen zijn bezig met afspraken over het redden van mensen in de ruimte. Intussen gedragen deze beide supermachten zich als miljoenen mensen beneden op aarde in nood zijn nog middeleeuws en gaan kleine naties hen voor. De rijkste en technisch machtigste landen zijn de grootste vervuilers van de aarde. De machtigste geestelijke organisatie op aarde, de RK Kerk, belemmert een doeltreffende aanpak van de geboortenbeperking. Het lijkt soms, of we met elkaar bezig zijn, het schip Aarde zo snel mogelijk tot zinken te brengen. Toch zijn er enkele tekenen van hoop op een betere toekomst voor de wereld –– De VS en de Sovjet-Unie blijven praten over de beperking van de grootste directe bedreiging van de mensheid, de atoombewapening. Zij verkennen stilzwijgend elkaars grondgebied met satellieten. China gaat weer behoedzaam meespelen in de volkerengemeenschap. In het Midden-Oosten wordt niet meer gevochten. De oorlog in Vietnam is aan aflopende zaak. Europa groeit met horten en stoten naar meer eenheid. Er zijn 26 jaar verstreken sinds de tweede wereldoorlog — een record in deze bloedige eeuw.

      Zeker, er zijn sinds 1945 al weer acht miljoen mensen gedood onder „kleinere” oorlogen en het mensdom geeft jaarlijks 700 miljard aan wapens uit. Maar de mensen worden zich deze waanzin beter bewust, de jeugd voorop. De supermachten ervaren de grenzen van hun macht. Het besef groeit dat de keuze is: óf met elkaar leven, óf met elkaar ondergaan, de tijd van de reuzen, die over continenten en werelden wilden beslissen is voorbij: Na de Gaulle, Stalin, Churchill, Mao en Nasser komen Nixon, Pompidou Brezjnef, Heath, Tsjoe-en-Lai en Sadat — de „kleine reuzen”.

       Er lijkt enige nuchterheid, redelijkheid en bescheidenheid te groeien. De idealisten en revolutionairen ervaren, dat zij niet in één generatie wereld en samenleving kunnen hervormen. Het zal bij stukjes en beetjes moeten, met vallen en opstaan. Maar de mogelijkheid lijkt aanwezig om naar wat meer vrede menselijkheid en welvaart te groeien. Er is toenemende samenwerking tussen de naties op het gebied van de bestrijding van ziekten, misdaad en rampen en op het terrein van voedselvoorziening, communicatie, handel, verkeer, sport onderwijs en wetenschap.

     Natuurlijk gaat het te langzaam en is het te weinig. De mens is de natuur de baas geworden, hij moet nu zichzelf de baas worden. Hij is hardleers, maar hij kan leren. Hij blijft onberekenbaar en is alle computers te vlug af. Hij is onuitputtelijk in het vinden van antwoorden op uitdagingen — goede en slechte antwoorden. Het is één wereld of géén wereld. Het zou een betere wereld kunnen worden als de mensen zouden willen. Het schip Aarde vaart nog door tijd en ruimte. Maar er is geen tijd te verliezen. Het jaar 2100 lijkt nog veraf, maar tussen nu en 2000 wordt beslist over de toekomst van deze aarde. Wat willen we? N.”

Leeuwarder Courant, 29 juni 1971 (https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010618758:mpeg21:a0012)

Toespitsing op de actualiteit

Mijn citaat van de dag is weliswaar lang, maar historisch interessant en actueel relevant. Veel mensen lijken deze week immers oprecht te zijn geschrokken van het onheilspellende rapport van de VN Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering (Intergovernmental Panel on Climate Change: https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/). Natuurlijk kan niet iedereen altijd alert en goed geïnformeerd blijven op de belangrijke thema’s die ons allemaal aangaan. En zoals een wijs poppetje in de Disney tekenfilm “Mulan” het wilde: “We kunnen niet allemáál de accupunctuur in!” Maar je moet wel jarenlang onder een steen hebben geleefd als je nu nog niet weet dat er iets goed loos is (Thierry?). En we mogen ons niet allemaal onder zo’n steen verschuilen voor de problemen. Onwetendheid en onverschilligheid worden vooral ondeugden wanneer ze het handelen en nalaten leiden van mensen die geacht worden zich in te zetten voor de publieke zaak en dus het algemeen belang.

     Uiteraard kom ik nu terecht bij Mark Rutte. De premier lijkt te menen dat er wellicht wel iets zou moeten worden ondernomen om het millieu wat te ontzien, maar hij wil niet dat we overdrijven: we moeten wel gewoon een leuk leven blijven hebben, met open haardjes, barbecues en Formule1 races. “We kunnen niet allemaal geitenwollen sokken gaan dragen”, LIJKT hij te hebben gezegd (maar zie de eindnoot voor zijn uitspraken). Deze bagatellisering is symptomatisch voor de struisvogelpolitiek van Neoliberaal Nederland: de ernst van het probleem wordt onderschat terwijl het uitreddende of oplossende vermogen van de toekomstige technologische vooruitgang wordt overschat. 

    Onder de struisvogels bevinden zich genoeg mensen die nu verrassing veinzen. Zeker en vast. Dan kun je te horen krijgen dat “we” allemaal even schuldig zijn aan de ellendige toestand waarin we ons bevinden. Het is in Nederland immers gebruikelijk om de schuld van de laakbare onwetendheid en onverschilligheid uit te spreiden over de hele bevolking. Zo zijn we allemaal tegelijk schuldig en is er verder niemand verantwoordelijk. Dit is het ziekmakend effect van het “polderen” –– iedereen was er bij toen “we” besloten dit of dat te doen of na te laten. Voor velen is dit misschien de essentie van de democratie, maar het is zuur voor de verstokte dissidenten in de onmachtige minderheid die ondanks hun gesputter er toch nooit in zijn geslaagd de meerderheid mee te krijgen om het roer te laten omgooien. Opeens zijn “we” allemaal even schuldig? Vertel dat de mensen achter Urgenda, de millieu-activisten, al dan niet veganistisch, en alle andere “human rights defenders” die zich inspannen voor sociale rechtvaardigheid en de bestrijding van armoede wereldwijd. De electorale minderheid dus. Want Nederland is een rechtse natiestaat, helaas. En zoals het rechtse mensen betaamt, roept men bij de confrontatie met onomstotelijk bewijs van schuld of verantwoordelijkheid al snel woorden in de strekking van “Wir haben es nicht gewußt”. 

Om te demonstreren dat niet iedereen zijn kop in het zand heeft gestoken, heb ik vandaag een column geciteerd van een mij onbekende journalist, “N.”, uit de Leeuwarder Courant van 29 juni 1971. Het citaat is een van vele kandidaten in de kranten uit de tijd dat (bijvoorbeeld) De Club van Rome regelmatig met de waarschuwingen kwam waarvan jongeren als ikzelf nog decennia later de acute stress voelden. Je zou zeggen dat zo’n demonstratie nodeloos ware. Maar ook ik kreeg deze week persoonlijk nog aangewreven dat ik éven medeplichtig zou zijn aan de huidige klimaatcrisis als alle andere Nederlanders, bij de gratie van het gedeelde burgerschap, ongeacht de persoonlijke verschillen in politieke keuzes en praktische levensstijl, zoals die gevormd zijn door onder andere reisarrangementen, eetgewoontes, energiegebruik, donaties, “publicaties” etc. Aldus dringt het dictaat van de meerderheid je ook –– geheel ten onrechte ––de medeplichtigheid op.

Noot. Mark Rutte beantwoordde op 24 april 2019 vragen van kijkers in een uitzending van “De Ochtend Show to go” op het YouTube kanaal van het AD: zo werd gevraagd waarom we zouden moeten toestaan dat de Formule1 races naar Zandvoort worden gehaald terwijl er ook subsidies worden verleend voor investeringen in schone energie. “Ja, je moet natuurlijk ook een beetje een leuk leven blijven hebben met z’n allen. Weet je, dat is wel het verschil met GroenLinks. Dan moeten we allemaal met geitenwollen sokken, en de kachel zachter en in een zwartwit-foto wonen.  Je moet ook nog met een allen een leuk leven blijven hebben en, Formule1, ja natuurlijk is dat vervuilend, maar het is niet dat die dingen de hele dag daar rondrijden. En er zal ook af en toe nog wel eens ergens een open haard gestookt worden en, weet ik veel, weet je, en een barbecue aan gaan. Alsjeblieft laten we ook wel gewoon ons leven blijven leven.’’ (transcriptie van het videofragment: https://www.youtube.com/watch?v=KQfIMQI2zD8; het AD online artikel: https://www.ad.nl/politiek/rutte-niet-doorslaan-met-klimaat-we-moeten-lekker-kunnen-blijven-barbecueen~aa20bc7a/ –– in dit artikel is de tekst geparafraseerd doch met aanhalingstekens weergegeven, zoals helaas gebruikelijk lijkt te zijn geworden in de journalistiek).