Facebook stukje d.d. 12 september 2017
Visca Catalunya lliure! Leve het onafhankelijke Catalonië. Gisteren vierden de Catalanen hun nationale feestdag, La Diada, een dag die merkwaardig genoeg juist het einde van de kansen op een onafhankelijk voorbestaan van Catalonië gedenkt. De Catalaanse onafhankelijkheid, die in diplomatieke zin gestoeld was op de kroon van Aragón, is gesneuveld in de Spaanse Successieoorlog met het beleg van Barcelona door Spaanse (d.w.z. Castiliaanse) en Franse troepen. Op 11 september 1714 is het Catalaanse verzet definitief gebroken. Die dag van het grote verlies markeert nu als het ware de gedroomde wederopstanding van Catalunya. Men viert daar dus de verwachte fenix.
Na de bloedige nederlaag in 1713-1714 werd Catalunya “kroonloos” ingelijfd in de centraal geleide nationale staat Spanje. En nu, op 1 october, zullen de Catalanen een eigenwijs referendum houden over hun onafhankelijkheid. Velen zijn vóór. Toch is de uitkomst geen uitgemaakte zaak. Het ja-woord zou, mede door bangmakerij van de kant van de Spaanse overheid (vergelijkbaar met de rol van Labour in het Schotse referendum inzake onder meer de pensioenen; daarbij komt dat het referendum nu niet geldig zal zijn volgens de constitutie van Spanje, dus van de oorspronkelijke “veroveraar”), toch ook nog tekort kunnen schieten.
Maar niet iedereen is defaitistisch. Catalunya zou het immers ook kunnen blijken te redden. Het land zou er, na afscheiding, wellicht beter voor staan dan menig Europeaan nu denkt. De plannen voor een overgangsperiode zijn zorgvuldig uitgewerkt en publiek gemaakt. Ook de vorming van een eigen legermacht is voorzien en tot in de puntjes op papier reeds voorbereid.
Maar de politieke elite van Europa is nog niet bereid te denken aan de vertegenwoordiging van Europeanen volgens staatsrechtelijke eenheden anders dan die van de nationale lidstaten. Dat zou juridisch natuurlijk ook niet zonder meer kunnen omdat het immers een samenwerkingsverband is van die nationale staten gesmeed door verdragen tussen die partijen. Maar juist die Europese Unie van nationale staten staat tot in de kern ter discussie, in alle landen, met ook nog eens een groeiende kloof tussen het Noorden en het Zuiden (dat zich kapot bezuinigd voelt door de “austerity” politiek van met name de Duitsers en de Nederlanders en dat zich bijna geheel verlaten voelt in hun pogingen de immigratiestromen op te vangen), en tegelijkertijd tussen het Westen en het Oosten (dat maar niet lijkt te willen accepteren dat er behalve lusten ook lasten kleven aan het EU lidmaatschap).
Terwijl hele volksstammen zich compleet aan het verliezen zijn in de schimmige vraagstukken van de “identiteitspolitiek” raken de meer fundamentele kwesties die ooit behoorden tot de sociale-economische sfeer steeds verder naar de achtergrond zodat, pregnant gesteld, “alle arbeiders” van de EU zich niet meer onderling solidair voelen en niet langer focusseren op hun gemeenschappelijke belangen. En zo speelt het eindeloze identiteitsgewauwel de neoliberalen in Europa (wellicht als onbedoeld bijproduct) duidelijk in de kaart. Ik betreur deze slopende ontwikkeling. Niettemin ben ik voor de accommodatie van een groter accent op de profilering van regionale belangen in Europa – en dat gaat verder dan de kwestie van “identiteiten”. Het zou wellicht beter zijn als de burgers van de lidstaten hun eigen en meest naburige belangen meer direct behartigd zouden zien worden in de Europese democratie. Streeksgewijs als het ware. Daar zouden Zuid-Italianen, bijvoorbeeld, ook mee geholpen worden. Laten we eerlijk zijn: veel nationale staten zijn kunstmatige collectieven, soms 18e eeuwse maar vooral 19e eeuwse constructies, die de laatste decennia steeds meer bestuurlijke en politieke verantwoordelijkheden hebben verschoven aan de ene kant naar boven (EU) en aan de ander kant naar beneden (decentralisatie). Zo heeft de nationale staat veel legitimiteit verloren en, in tegenstelling tot Thierry Baudet, vind ik dat helemaal niet erg. Er staat in dit opzicht ook vast veel te gebeuren: de EU is immers nog steeds een groots project in ontwikkeling.
Maar al zou een “Europa van regionen” (of van “stadsgebieden” en “plattelandsverbanden”) voorlopig misschien voorbij de horizon liggen, en zou dus, zeg, Groningen ook niet apart gehoord kunnen worden in Europa, dan nog zou het mogelijk moeten zijn om de geldigheid van de samenstelling van sommige van de lidstaten in twijfel te trekken. En de onrechtvaardigheden eventueel te corrigeren. Dat beogen de Catalanen natuurlijk. Zij zullen zich als eigen nationale staat willen aanmelden als aspirant lid van een nieuwe EU.
Juncker heeft zich al fel uitgesproken tegen die mogelijkheid en staat zo pal achter de Spaanse overheid. (Tegelijkertijd staat hij een sterkere EU voor die in algemene zin de geldigheid van de nationale staat natuurlijk alleen nog maar verder zal uithollen.) Maar zouden we dan echt moeten toestaan dat vele miljoenen Europeanen zo opeens buiten de Europese Unie vallen? Wij krijgen morgen de eerste najaarstorm van misschien wel windkracht 10. De Catalanen krijgen sterkere wind tegen. Ik wens ze veel succes. Van harte: Visca Catalunya lliure! Leve het onafhankelijke Catalonië.
Sceptische inschattingen van de kansen van een onafhankelijk Catalunya zijn alomtegenwoordig. Een voorbeeld uit de krant van vandaag:
http://www.catalunyapress.cat/…/empresaris-catalunya-alerta…
Voorstanders zijn eveneens alomtegenwoordig, zo ook in de bundels:
Oriol Amat, Núria Bosch e.a., Economia de Catalunya. Preguntes i respostes sobre l’impacte econòmic de la independència (Comissió d’economia Catalana, Col.legi d’Economistes de Catalunya: Profit Editorial s.l., s.d. [Barcelona 2014]
Liz Castro, red., met een voorwoord van Artur Mas, What’s up with Catalonia? / ¿Qué le pasta Cataluña? (Catalonia Press: Ashfield Massachusetts 2013)
Voorbeeld van een oproep tot de heroverweging van de “oude” logica van nationale staten in een nieuw bedachte Europese Unie:
Ramon Tremosa en Aleix Sarri, L’Europa que han fet fracassar (Pòrtic: Barcelona 2016)
Juncker’s herhaalde weigering om de Catalanen eventueel tegemoet te komen:
http://www.lavanguardia.com/…/juncker-catalunya-fuera-ue-se…
